Dewan Sastera November 2011

Daripada Editor
Seloka Gambaran  Kecerdikan Orang Melayu
  Rozninah Abd. Azib

Surat Kepada Editor
Semoga Dewan Sastera 
Terus Diterbitkan
Zaleha Ahmat

 Terus Bertahan Walaupun diancam Badai
Sa'adiah Haji Ibrahim

Kesalahan Bahasa dalam Karya Sastera
Ridzuan Kamis

Nota Editor

Seloka Gambaran Kecerdikan Orang Melayu

Antara sarjana Barat yang banyak mengkaji dan mengumpul tradisi lisan ialah W. E. Maxwell, Hugh Clifford, Frank Swettenham, W.W. Skeat, R. J. Wilkinson dengan cara memindahkan tradisi lisan ke sistem tulisan. Tradisi lisan menurut Mohd. Taib Osman dalam bukunya Panduan Pengumpulan Tradisi Lisan Malaysia, 1976 dapat dipecahkan kepada beberapa bahagian. Antaranya bahagian tradisi lisan kepada bercorak cerita, seperti mitos, epik dan legenda. Kedua, tradisi lisan bukan cerita bercorak puisi, seperti simpulan bahasa, teka-teki, syair, pantun, gurindam dan seloka.
   Tradisi lisan mencerminkan daya intelektual dan pekerti orang Melayu yang kaya dengan keindahan dan kehalusan bahasa yang menjadi aspek yang penting
dalam tradisi lisan. Tradisi lisan berlawanan dengan tradisi tulisan kerana tradisi lisan dinilai daripada cara penyampaiannya iaitu melalui bahasa, bunyi berirama, berima berkadensa dengan kesan penghayatan kepada naik turunnya nada, kelantangan atau tekanan pada akhir kalimat atau di hadapan jeda dalam pola intonasi. Tradisi lisan terdedah kepada perubahan, malah sarjana Barat sering mengatakan tradisi budaya Melayu ialah tradisi kecil yang sangat bergantung kepada pengaruh budaya asing. Proses difusi budaya ini kebanyakannya dipengaruhi oleh budaya India dan Islam.
    Begitu juga halnya dengan seloka yang diserapkan melalui pengaruh Hindu daripada Mahabharata dan Ramayana. Dewan Sastera keluaran November mengangkat isu daripada kesusasteraan tradisional, iaitu seloka sebagai fokus bagi menyegarkan kembali pengetahuan pembaca dan peminat sastera kepada puisi tradisional ini yang sudah semakin dilupakan orang. Berserta contoh seloka dan bentuknya makalah ini akan memberikan garis panduan dan idea baharu kepada pengarang kini untuk menghasilkan seloka yang mungkin boleh disesuaikan atau dipadankan dengan permasalahan kehidupan semasa. Tulisan Dr. Zurinah Hassan yang merupakan penulis dan pakar dalam bidang ini yang berjudul “Seloka Mengkritik dalam Jenaka” pastinya akan banyak memberikan manfaat kepada pembaca.Ds

Rozninah Abd. Azib

FOKUS 

Seloka Mengkritik dalam Jenaka
OLEH: ZURINAH HASSAN

Istilah seloka berasal daripada bahasa Sanskrit. “Sloka” atau “shloka” merupakan puisi dalam kitab agama Hindu yang kebanyakannya berisi puji pujian, atau pemujaan terhadap dewa. “Sloka” atau “shloka” juga merupakan untaian doa dan mantera, yang dipercayai mempunyai kuasa magis dan dapat memberikan kekuatan fizikal dan ketenangan spiritual kepada penganut yang sering membaca atau mengamalkannya sebagai zikir. 
  “Sloka” atau “shloka” yang masyhur terdapat dalam epik India Mahabharata dan Ramayana. Mahabharata dikatakan terdiri daripada 100 000 rangkap seloka dan Ramayana 24 000 rangkap (Harun Mat Piah 1997:334).
   “Sloka” atau “shloka” mempunyai ciri dan bentuk yang spesifik. Menurut Harun Mat Piah, “Sloka” atau “shloka” terdiri daripada dua baris serangkap dan tiap baris terdiri daripada 16 suku kata. Selain pemujaan terhadap Tuhan, terdapat juga rangkap yang mengandungi kata hikmat, nasihat, panduan dan falsafah kehidupan dalam pelbagai aspek. Contoh “sloka” boleh didapati daripada beberapa laman web.
Antaranya, http://samskrutam.com/samskrit/sanskrittexts/ subhasitam.aspx. Misalnya, dua rangkap yang berikut (dengan terjemahan bebas oleh penulis):

Sebatang pohon rela berdiri di tengah terik matahari Agar orang lain dapat berteduh pada bayangnya Seseorang yang gila harta, ia tak memiliki ikatan Seseorang yang gila cinta, ia tak mengenal bahaya.

  Hari ini seloka tergolong dalam puisi Melayu tradisional bersama-sama pantun, syair dan gurindam. Seperti halnya dengan jenis puisi tradisional yang lain, pengertian seloka telah berubah. Seloka tidak lagi merujuk puisi keagamaan yang memiliki ciri yang spesifik . Jika dibandingkan dengan pantun, syair dan gurindam, strukturnya sangat bebas. Seloka tidak memiliki pembayang dan maksud, seperti pantun. Seloka juga tidak seperti syair yang perlu mengandungi empat baris serangkap dengan rima yang tegar pada suku kata akhirnya. Bilangan baris pada seloka tidak terhad, dan bilangan baris pada satu rangkap juga tidak menentu. Menurut Harun Mat Piah, dalam kesusasteraan Melayu, perkataan seloka dimaksudkan sebagai sejenis puisi yang tidak mempunyai struktur yang tertentu